Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, είναι εφάμιλλος των μεγάλων
αγίων και ομολογητών της αρχαίας Εκκλησίας. Επιπλέον ο μεγάλος αυτός άνδρας
εκτός από Ιερομάρτυρας της Εκκλησίας μας είναι και Εθνομάρτυρας, διότι ωφέλησε
το Έθνος μας τα μέγιστα σε μια κρίσιμη ιστορική περίοδο.
Γεννήθηκε το 1714 το Μέγα Δένδρο της Αιτωλίας, κοντά στο
Θέρμο. Το βαπτιστικό του όνομα ήταν Κώνστας. Οι ευσεβείς γονείς του του
ενέπνευσαν την ευσέβεια και την πίστη στο Θεό. Του εμπέδωσαν επίσης την
Ορθοδοξία, όχι απλά ως θρησκευτική πίστη, αλλά ως τρόπο ζωής. Τα πρώτα γράμματα
τα έμαθε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Αργότερα τον έστειλαν οι γονείς του στις
ονομαστές σχολές της Ναυπακτίας και της Παρνασσίδος, για να συμπληρώσει την
παιδεία του κοντά στους ονομαστούς δασκάλους της εποχής, Γεράσιμο Λύτσικα και
ιερομόναχο Ανανία.
Το 1749 πήγε στο Άγιο Όρος για να συμπληρώσει τις σπουδές
του στην περίφημη Αθωνιάδα Σχολή. Εκεί διδάχτηκε ανώτερες σπουδές, θεολογίας,
φιλολογίας και φιλοσοφίας. Κατόπιν πήγε στη Μονή Φιλοθέου όπου έλαβε το
μοναχικό σχήμα και το όνομα Κοσμάς. Ύστερα από δεκαετή μοναχική ζωή, με
προσευχή, νηστείες, αγρυπνίες και προσωπική κάθαρση, συνειδητοποίησε ότι δεν
είχε το δικαίωμα να ζει και να φροντίζει μόνο τον εαυτό του, αλλά έπρεπε να
βοηθήσει και τους αδελφούς του, τους ορθοδόξους ραγιάδες, οι οποίοι βίωναν αφάνταστη
τυραννία από τους αλλόθρησκους τούρκους κατακτητές και βρισκόταν σε μαύρα
σκοτάδια πλάνης και πνευματικής καταπτώσεως. Περισσότερο ανησυχούσε για τους
εκτεταμένους εξισλαμισμούς. Ολόκληρες επαρχίες ασπάζονταν είτε με τη βία, είτε
με τη θέλησή τους το Ισλάμ, χάνοντας πάραυτα την πίστη τους στο Χριστό και την
ελληνική τους συνείδηση!
Στα 1759 πήρε τη μεγάλη απόφαση να βγει από το Άγιο Όρος,
για να βοηθήσει τον δοκιμαζόμενο λαό.
Όμως, θεωρούσε τον εαυτό του
ταπεινό και αδύνατο να επωμισθεί τέτοιο φορτίο. Με θεία αποκάλυψη, πήγε στην
Κωνσταντινούπολη, όπου συνάντησε τον αδελφό του Χρύσανθο, που ήταν δάσκαλος.
Αυτός του έκανε μερικά μαθήματα ρητορικής, που θα βοηθούσαν τον Κοσμά στο
κήρυγμα.
Πήρε την άδεια από
τον Πατριάρχη Σεραφείμ να περιέλθει ως ιεροκήρυκας την Ελλάδα. Έτσι, ως νέος
απόστολος Παύλος, οργανώνει μεγάλες ιεραποστολικές περιοδείες ανά την Ελλάδα,
και με ανύπαρκτα μέσα, κατορθώνει μέσα σε είκοσι χρόνια να επισκεφτεί ολόκληρη
σχεδόν τη χώρα, με τις τέσσερις περιοδείες του, τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Ρούμελη,
την Πελοπόννησο, τα Ιόνια νησιά και ως τις εσχατιές της Αλβανίας.
Κήρυττε το λόγο του Θεού με απλά, αλλά πειστικά λόγια,
αποδεικνύοντας ότι η ορθόδοξη διδασκαλία είναι η μόνη αληθινή πίστη και η
Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η μόνη αληθινή Εκκλησία του Χριστού, μέσα στην οποία
μπορεί να σωθεί ο άνθρωπος και στηλίτευε τους εξισλαμισμούς, χαρακτηρίζοντάς
τους ως προδοσία, σαν εκείνη του Ιούδα. Ταχυγράφοι κατέγραφαν τις ομιλίες του,
πολλές από τις οποίες σώθηκαν και οι οποίες έχουν τόσο μεγάλο θεολογικό βάθος,
ώστε να μας εντυπωσιάζουν και εμάς σήμερα!
Ο αγιασμένος και φωτισμένος ιεροκήρυκας Κοσμάς ήξερε την
αιτία της πνευματικής καταπτώσεως των υποδούλων και τη λύση της πνευματικής
τους αφύπνισης. Αυτή ήταν η παιδεία. Σε κάθε τόπο που πήγαινε μιλούσε για την άμεση
ανάγκη ίδρυσης σχολείων, ώστε να φοιτούν όλα τα ελληνόπουλα, αγόρια και
κορίτσια, για να ξυπνήσουν από τον πνευματικό λήθαργο της σκλαβιάς. Έκανε
εράνους και ίδρυε σχολεία, τα οποία άφηνε στη φροντίδα των κοινοτήτων και τη
συντήρησή τους στους προύχοντες της περιοχής. Ο ίδιος ομολόγησε πως ίδρυσε
περισσότερα από διακόσια πενήντα κατώτερα σχολεία και περισσότερα από δέκα
ανώτερα! Πρότασσε την ανάγκη της παιδείας στα υλικά πράγματα.
Παρακινούσε
τους υπόδουλους να μιλάνε ελληνικά και όχι τουρκικά, αλβανικά, βλάχικα κλπ,
διότι η γλώσσα μας είναι βασικό στοιχείο της εθνικής μας ιδιοσυγκρασίας και
υπόστασης. Στηλίτευε με σθένος την κοινωνική αδικία και έβαζε τους αδίκους να
επανορθώνουν για τις αδικίες τους. Τους έπειθε να ζητούν δημόσια συγνώμη και
εκείνος τους έδινε άφεση αμαρτιών. Στηλίτευσε την καταφρόνηση της γυναίκας,
όπως υπαγόρευε ο ισλαμικός νόμος και σύστησε την αγάπη στα παιδιά. Εναντιώθηκε
στα κυριακάτικα παζάρια, τα οποία αποσπούσαν τους Χριστιανούς από την Εκκλησία
και τους έκανε πωρωμένους με το εμπόριο και το κέρδος, γεγονός που οδήγησε στο
μαρτύριό του. Αυτό εναντίωσε τους μεγαλέμπορους της εποχής, κυρίως εβραίους, οι
οποίοι θίγονταν οικονομικά. Γι’ αυτό και αποφάσισαν να του κλείσουν το στόμα.
Δωροδόκησαν τον Κούρτ πασά του Βερατίου, ο οποίος τον συνέλαβε και τον
απαγχόνισε στις 24 Αυγούστου του 1779 στο χωριό Κολικόντασι της Βορείου
Ηπείρου.
Τα λόγια του ήταν προφητικά, γεμάτα θεία χάρη και απλότητα. Κάποτε είπε στους κατοίκους κάποιου χωριού: «Ήρθα στο χωριό σας και σας κήρυξα. Δίκαιο είναι λοιπόν να με πληρώσετε για τον κόπο μου. Με χρήματα μήπως; Τι να τα κάνω; Η πληρωμή η δική μου είναι να βάλετε τα λόγια του Θεού στην καρδιά σας, για να κερδίσετε την αιώνια ζωή».
Ο ορθόδοξος ελληνικός λαός πίστευε στην αγιότητα του
Κοσμά, πριν το μαρτυρικό του θάνατο, αλλά και μετά από αυτόν. Αν και πέρασαν
τριακόσια χρόνια από τότε, παραμένει σε πολλές περιοχές της Ελλάδος, ζωντανή η
μνήμη της παρουσίας του σ’ αυτές. Η επίσημη αγιοκατάταξή του έγινε το 1961 και
η μνήμη του τιμάται στις 24 Αυγούστου. Η Εκκλησία μας τον τιμά ως Ισαπόστολο
και το Έθνος μας ως Εθναπόστολο.
Ο άγιος Κοσμάς έλαβε το χάρισμα από το Θεό και της
προφητείας. Καταγράφηκαν εκατοντάδες προφητείες του, οι περισσότερες των οποίων
επαληθεύτηκαν με θαυμαστή ακρίβεια, και επαληθεύονται συνεχώς ως τις μέρες μας!