Η θεολογία των δακρύων. Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος.

 

Είπαν πως ο Χριστιανισμός κάνει τον άνθρωπο κατηφή και μελαγχολικό. Η συναίσθηση της αμαρτωλότητός του και τα δάκρυα που χύνει εξ αιτίας της φυγαδεύει την χαρά από την ψυχή του.

Έτσι είπαν. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Όλοι όσοι τα λένε αυτά είδαν από μακριά το βίωμα της πίστεως. Γι’ αυτό και το παρεξηγούν.

Δεν κατάλαβαν ότι μόνο ο Χριστιανός ζει την αληθινή χαρά. Μια χαρά που δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου». Διότι η ποιότητά της είναι άλλη και η προέλευσή της είναι άλλη. Κυοφορείται μέσα στα δάκρυα του πόνου για τις αμαρτίες μας και ωριμάζει πάλι μέσα στα δάκρυα μιας τώρα απέραντης ψυχικής ευφροσύνης που φέρνει η συναίσθηση της συγχώρεσης και της λύτρωσης.

Αυτό το χριστιανικό παράδοξο οι Άγιοι Πατέρες το ονόμασαν χαρμολύπη. Είναι η χαρά του πνευματικά αναστημένου ανθρώπου που πέρασε και περνάει από την οδύνη του Σταυρού.

Έτσι έχουμε μία θεολογία των δακρύων μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία μας.

Ένα βαθύ πνευματικό νόημα, που κρύβεται κάτω από τα δάκρυα που σχετίζονται με την υπόθεση της ψυχικής μας καθάρσεως. Και αποκτούν μία ξεχωριστή επικαιρότητα αυτή την περίοδο της Μ. Σαρακοστής που η Αγίας μας Εκκλησία με τις υπέροχες κατανυκτικές ακολουθίες της και το θαυμαστό λατρευτικό της πλούτο συχνότατα κάνει λόγο για τα δάκρυα καλώντας μας σε μία ουσιαστικότερή συμμετοχή στο θαύμα της πνευματικής μας αναγεννήσεως.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ

Τα δάκρυα είναι αποτέλεσμα της πτώσεως του ανθρώπου. Εξ αιτίας της ψυχικής μας αρρώστιας μπήκαν τα δάκρυα στη ζωή μας. «Έκκοψον και παύσον την αμαρτίαν και δεν χρειάζονται τα δάκρυα των ομμάτων σου, διότι όπου δεν υπάρχει ασθένεια δεν είναι αναγκαία τα ιατρικά φάρμακα». Ο όσιος πατήρ θεωρεί τα δάκρυα της μετανοίας ανώτερα και από αυτό το νερό του Βαπτίσματος έστω και αν φαίνεται αυτό τολμηρό. Διότι το νερό του Βαπτίσματος καθαρίζει τις αμαρτίες που έγιναν πριν από αυτό. Ενώ τα δάκρυα καθαρίζουν τις αμαρτίες που διαρπάξαμε μετά από αυτό. Ακόμη και το ίδιο το Βάπτισμα καθαρίζει που έχει και αυτό μολυνθεί εξ αιτίας των αμαρτιών μας. «Εάν δεν εχάριζε ο Θεός στους ανθρώπους της μετανοίας τα δάκρυα σπάνιοι όντως και δυσεύρετοι θα ήσαν οι σωζόμενοι. Εάν πάλι είναι αδύνατο να τρέχουν από τα μάτια μας τα δάκρυα για τη φυσική μας σκληρότητα, τουλάχιστον ας μη λείπει η μεγάλη και ενώδυνος κατάνυξη».

Η ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥΣ

«Μη νομίσεις ότι έφθασεν εις τοιαύτα θεοχαρίτωτα και σωτηριώδη δάκρυα, εκείνος που κλαίει, όταν βούλεται. Διότι μπορεί να κλαίει κανείς ή υβριζόμενος ή αδικούμενος και με το να είναι πτωχός ή κλαίει από την πολύ του αγανάκτηση ή επειδή δεν μπορεί να εκδικηθεί. Μήτε εκείνος όπου κλαίει καθώς θέλει διότι ημπορεί να κλαίει δι’ εκείνα τα πράγματα που αγαπάει και δεν μπορεί να τα αποκτήσει, καθώς πολλάκις κλαίει κανείς δια τον θάνατον των συγγενών και φίλων του ή διότι απώλεσε κανένα πράγμα ή διότι του το άρπασαν ή προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις ή δια κανένα πρόσωπο που αποχωρίζεται.

Αλλά εκείνος μόνον, που κλαίει καθώς αγαπάει ο Θεός ή δια τας αμαρτίας του ή δι’ άλλην ψυχήν αμαρτωλόν ή δια το τέλος του μη τύχη και κολασθεί δια τα αμαρτίας του και αποστερηθεί τον Θεόν ή δι’ άλλα τοιαύτα θεάρεστα πράγματα, ούτος ηξιώθη του χαρίσματος που προσφέρει τα αξιοθαύμαστα και κεχαριτωμένα δάκρυα».

Χρειάζεται λοιπόν πολύ προσοχή. Διότι πολλές φορές κατά τον Άγιο Πατέρα συμπλέκεται και ενώνεται μαζί με τον κατά Θεόν σωτηριώδες δάκρυ και το της κενοδοξίας και υπερηφανείας δάκρυ. Και τότε είναι δυνατόν να απατηθείς.

Γι’ αυτό συνιστά: «Σκέψου μήπως δακρύζεις, διότι νομίζεις ότι είσαι καλός και φιλόθεος και επαινείσαι κρυφίως εν τη διάνοιά σου ή φανερώς έμπροσθεν των άλλων με τον λόγον σου ή κατακρίνεις τους άλλους ως μη κλαίοντας ή ότι δεν σοι ήλθον εκ της χάριτος του Θεού τα δάκρυα αλλ’ εκ της προκοπής και αγιοσύνης σου, ή κλαις και έπειτα δεν αφήνεις τας πονηρίας σου ούτε παύεις τα κακίας σου ή δεν έχει υπομονή εις τους πειρασμούς και τα θλίψεις σου ή παρακαλείς να παιδευθώσι οι εχθροί σου, τότε γνώριζε ότι εκείνα είναι της δαιμονιώδους υπερηφανείας δάκρυα».

Αξίζει να τελειώσουμε με μία θαυμάσια προτροπή που απευθύνει ο άγιος πατήρ προς όλους μας.

«Ώ φίλοι και αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί μου, δεν θέλει να μας εγκαλέσει ο Κύριος εν τω καιρώ του θανάτου ημών και της μελλούσης αυτού κρίσεως, ούτε θέλει να μας καταδικάσει, πως δεν εθαυματουργήσαμεν, ή πως δεν εγυμνάσθημεν την θεολογίαν ή πως δεν εμάθαμεν βαθέα και υψηλά νοήματα αλλά θέλει μας ερωτήσει κατά αλήθειαν και θέλει μας κατακρίνει διότι δεν ηθελήσαμε να ταπεινωθώμεν και να κλαύσωμεν εν βίω παντί τας αμαρτίας μας και να αποπλύνωμεν την ψυχή ημών με τα ίδια δάκρυα και του θανάτου ημών με καρδίαν ενώδυνον την συγχώρησιν των αμαρτημάτων μας κατά το θείον αυτού πρόσταγμα».

Ευτυχισμένοι όσοι προσέχουν τα λόγια αυτά. Όσοι ζουν ιδιαίτερα αυτές τις ημέρες που είναι ημέρες προσευχής, μετανοίας και κατανύξεως.

 

Από το βιβλίο: Πατερικές Εμπειρίες – Η θεολογία των δακρύων, Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος.

Η αιτία βρίσκεται στην καρδιά.

 

Στην εποχή μας, εποχή συμ­βιβασμών, παρακμής του θάρρους, ελλείψεως τόλμης και επικρατήσεως της δειλίας, όσοι θέλουμε να είμαστε άνθρωποι του θεού, εύκολα κινδυ­νεύουμε να χάσουμε τον δρόμο μας.

Γιατί μπορεί μας ενθουσιάζει ο λόγος του θεού, να μας συγκινούν τα παραδείγματα της ζωής των Αγί­ων, να προσπαθούμε να βαδίζουμε κατά το θέλημα Του. Συγχρόνως όμως είναι δυνατόν να μας επη­ρεάζει ο κόσμος με τα θέλγητρα του, να μας σαγηνεύουν οι χαρές, οι άνομες απολαύσεις και η νοοτροπία του.

Υπάρχουν, πράγ­ματι, εκείνοι που θέ­λουν να ζουν στο φως της αλήθειας. Στη δύ­σκολη ώρα όμως θα επιχειρήσουν να ξε­φύγουν με ένα ψέμα. Τούς συγκινεί η ιδέα τής φιλανθρωπίας. Κάποτε όμως μπορεί να προσπαθή­σουν αδικώντας τούς άλλους να κερδίσουν. Αποφασίζουν να ζήσουν απλά και τα­πεινά, χωρίς επίδει­ξη και πολυτέλεια. Η μόδα όμως και π μάταιη δόξα του κόσμου κερδίζουν την ψυχή τους και αλλάζουν την εμφάνιση και τη συμπεριφορά τους.

Δεν παραλείπουν τον εκκλησια­σμό, δεν απουσιάζουν όμως και από κοσμικές εκδηλώσεις σε χώρους που ποικίλες προκλήσεις θέτουν σε πειρασμό την ψυχή τους.

Ποθούν να απολαύσουν τη χαρά του Παραδείσου, χωρίς όμως να στερηθούν και τις ψεύτικες χαρές του κόσμου. Δειλές καρδιές και παράλυ­τα χέρια που με την πρώτη απειλή φοβούνται και παραλύουν και εγκα­ταλείπουν τα καθήκον. Αμαρτωλοί που βαδίζουν δύο δρόμους, άλλο­τε τον δρόμο του καθήκοντος και άλλοτε τον δρόμο τής ματαιότητας και του ψεύδους. Καρδιές διχασμένες πού ταλαντεύονται κατά την προ­σευχή μεταξύ πίστεως και απιστίας πού βασανίζονται στις επιλογές τους.

Καρδιές πού κυριαρχούνται άλλο­τε από την αγάπη προς τον θεό και άλλοτε από την αγάπη προς τον μά­ταιο κόσμο, που εξωθεί σε συμπεριφορές, οι οποίες κάποιες φορές είναι σύμφωνες με τον άγιο νόμο Του και άλλες ακολουθούν τις ολέθριες υποβολές του διαβόλου.

Η αιτία βρίσκεται στην καρδιά. Η καρδιά δειλιάζει, αμφιταλαντεύεται, στρέφεται εδώ και εκεί, και αυτή οδηγεί τον άνθρωπο στο θέλημα του Θεού ή στους δρόμους του κόσμου. Ρώτησαν κάποτε ένα παιδί, τί θα ήθελε να γίνει όταν μεγαλώσει. Και απάντησε: θα ήθελα να γίνω ιεραπόστολος στην Αφρική. Και γιατί; Το ρώτησαν. Γιατί εκεί θα μπορέσω να εξερευνήσω τη ζούγκλα και να κυ­νηγάω λιοντάρια!

Με μικρές παραλλαγές συχνά θα συναντήσουμε τη νοοτροπία αυτή ανάμεσα μας. Θέλουμε μια βολική πίστη. Να μη μας κο­στίζει σε τίποτα. Να μην είναι απαιτητική και να μη ζητάει θυσίες. Να μας εξυπη­ρετεί με το αζημίωτο. Να την έχουμε για ποικιλία. Για... να κυνηγάμε λιοντάρια στην Αφρική!

Η πίστη όμως δεν είναι κυνήγι λιοντα­ριών, θέλει όμως λιονταρίσιες καρδιές. Στοχεύει όχι στις εξωτικές ζούγκλες αλλά στις εσωτερικές και ανεξερεύνητες. Αυτές πού κρύβουμε στα βάθη της καρδιάς μας. Δεν κυνηγάει λιοντάρια. Κυνηγάει θηρία που βρυχώνται μέσα μας και παλεύει σκληρά για να τα δα­μάσει. Να τα υποτάξει.

Όταν οι αδυναμίες ξεσηκώνονται μέσα μας και θέλουν να μας υποτά­ξουν, να μάς αιχμαλωτίσουν και να μας οδηγήσουν αλυσοδεμένους, τυφλά και άβουλα σκλαβάκια της αμαρτίας, χρειάζεται ηρωισμός για να νικήσουμε. Και όταν ο εχθρός ορμάει επάνω μας, σαν μονιασμένο λιοντάρι, για να μας καταπιεί και τότε απαιτείται λιονταρίσια καρδιά για να τον αποκρούσουμε. Αυτό θα πει Χριστιανός: Αγωνιστής και νικητής.

Αγαπητοί αναγνώστες, μέσα στη νύχτα του κόσμου οι Χριστιανοί αγρυπνούν. Δεν τους καταβάλλει ο κόπος της μέρας. Δεν τους λυγίζει το βάρος της ευθύνης. Δεν βαραίνει τα βλέφαρά τους η χαλάρωση, η γε­νική αδιαφορία, ο νυσταγμός των πολλών. Αγρυπνούν. Σκέπτονται, σχεδιάζουν, ενεργούν. Ένας φόβος κρατά άγρυπνη την ψυχή τους. Συγχρόνως κάποια μεγάλη προσμονή μέσα τους κυριαρχεί. Η αγωνία δεν τους αφήνει να κλείσουν μάτι

Ο βίος του πιστού είναι «βίος εναγώνιος», λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Ζωή γεμάτη αγωνίες και αγώνες. Πόλεμος σε όλα τα μέτωπα. Διαρκής αντιπαράθεση με το κακό στην κάθε του μορφή. Συστηματική προσπάθεια για την επιτέλεση του καθήκοντος την κάθε στιγμή. Βίος δυ­ναμικός. Βασικό χαρακτη­ριστικό του είναι η εγρή­γορση, η διαρκής αγρυ­πνία και ετοιμότητα. Σε κάθε ώρα της νύχτας αυτής της ζωής οι πιστοί μένουν όρθιοι και ακούν την εγερ­τήρια φωνή του Κυρίου. «Έστωσαν υμών οι οσφύες περιεζωσμένοι και οι λύ­χνοι καιόμενοι» (Λουκ. 12, 35). Να είστε πάντοτε έτοι­μοι και άγρυπνοι ώστε με επιμέλεια και προσοχή να εκτελείτε σε κάθε περίστα­ση τα θεία παραγγέλματα.

Υπάρχει στον Χριστια­νισμό ένας συμβολισμός πολύ παραστατικός. Γίνε­ται κατά την τελετή του μυ­στηρίου του Βαπτίσματος. Τότε ακριβώς που κατα­γράφεται κανείς στις τάξεις των Χριστιανών. Ο συμβο­λισμός αυτός, όπως σημει­ώνει ο ιερός Χρυσόστομος, έχει σχέση με τα αρχαία αγωνίσμα­τα. Οι αθλητές αλείβονται με λάδι. Και ο Χριστιανός την επίσημη αυτή στιγμή αλείβεται με λάδι, για να μην ξεχνάει ποτέ ότι είναι αθλητής και ο κλήρος του είναι ο ισόβιος αγώνας.

Ο  αληθινός Χριστιανός ξέρει καλά ότι θα παλέψει, για να μείνει πιστός στις αρχές του. Γράφει ο ιερός Χρυσόστομος, ο μεγάλος αγωνιστής των πνευματικών στίβων: «Ουδείς αποδυσάμενος και αλειψάμενος  άνεσιν  επιζητεϊ. Ει δε άνεσιν επιζητείς  τί απεδύσω; Τί τας χείρας  αντήρας;».

Ο Χριστιανισμός είναι αγώνας, είναι σκάμμα, είναι στάδιο, είναι στίβος, είναι πόλεμος. Αυτό φωνάζει η πα­λαιά, αλλά και η σύγχρονη βουτηγ­μένη στο αίμα, ιστορία της μαρτυρικής Εκκλησίας μας.

Αναρίθμητα τα φωτεινά παρα­δείγματα του ηρωισμού. Ένας ηρωισμός όχι περιστασιακός αλλά ισόβιος. Ηρωισμός που αντιμετωπίζει με το ίδιο σθένος τα πεινασμένα θηρία, τους τρομερούς δήμιους, τα ακονι­σμένα ξίφη, αλλά και τους σύγχρο­νους διωγμούς της νεοειδωλολατρίας. Ο ηρωισμός είναι και σύγχρονος. Εκείνος που θέλει στη σημερινή νέο-ειδωλολατρία να μείνει πιστός στις αρχές του, έχει ανάγκη πρωτο­χριστιανικής ανδρείας.

«Στρατευμένη» λέγεται ή Εκκλη­σία μας. Μαχόμενη πάντοτε η Εκκλησία μας, οι πιστοί της. Πάντα στην πρώτη γραμμή, οπλισμένοι με την πνευματική πανοπλία, για την «καθαίρεση» των «οχυρωμάτων» της αμαρτίας. Αν η ζωή του στρα­τιώτη απαιτεί διαρκή ετοιμότητα και εγρήγορση, πολύ περισσότερο αυτή είναι αναγκαία εκεί που δεν έχουμε να παλέψουμε με εχθρούς που φέρουν «αίμα και σάρκα», όπως εμείς, αλλά δίνουμε μάχες «προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, προς τα πνευματικά της πονηρίας εν τοις επουρανίοις», όπως γράφει ο Απόστολος Παύλος (Έφεσ. 6, 12).

Να μην πλησιάζουμε λοιπόν τον Θεό με διπλή καρδιά. Είναι ανάγκη ένα δρόμο να γνωρίζουμε και αυτόν με ακρίβεια να ακολουθούμε: την οδό των εντολών του Κυρίου. Και τότε Εκείνος θα δίνει άνεση και ευρυχωρία στην ψυχή μας, θα την πλουτίζει με τη δική Του χαρά, ενίσχυση και πα­ρηγοριά. Και εμείς θα επαναλαμβάνουμε τον λόγο του Ψαλμωδού: «Οδόν εντολών σου έδραμον, όταν επλάτυνας την καρδίαν μου» (Ψαλμ. 118,32).

Ας μην αφήνουμε, συνεπώς, το πνεύμα του κό­σμου να μας κοιμίζει. Ας μην επιτρέπουμε στον διάβολο να μας υπνωτίζει. Με ορθά­νοιχτα τα μάτια τη ψυχής, με άγρυπνο το πνεύμα, με τις πνευματικές αισθήσεις σε επιφυλακή, να προσπα­θούμε να διακρίνουμε «τα σημεία των καιρών», να αξιολογούμε σωστά τα γε­γονότα, να συλλαμβάνουμε τα μηνύματα του Ουρανού. Και να πολεμούμε. Να μέ­νουμε άγρυπνοι στο κάστρο της ψυχής για να σωθούμε.

 Αυτό τον μήνα η Εκκλη­σία μας προβάλλει τον ζω­οποιό Σταυρό του Κυρίου μας και μας προσκαλεί να τον προσκυνήσουμε οι πιστοί ευλαβικά. Για ποιο σκοπό; Για να αντλήσουμε οι πιστοί δύναμη και έτσι να μπορέσουμε να συνεχίσομε τον πνευματικό μας αγώνα, που διεξάγουμε ιδιαίτερα την ιερή αυτή. περίοδο της Τεσσαρακοστής. Ταυτόχρονα ο Σταυρός του Κυρίου μας αποκαλύπτει και το μέτρο τόσο της αγάπης του θεού όσο και της αξίας του ανθρώπου.

Την ανυπολόγιστη αξία της ψυχής μας καλούμαστε να συνειδη­τοποιήσουμε και να ζούμε κατά το θέλημα του Κυρίου. 

Της Κατερίνας Τσακίρη.