Στις Ορθόδοξες εκκλησίες υπάρχει το αρχαίο έθιμο να ευλογούνται καρποί και λαχανικά την εορτή της Μεταμορφώσεως. Αυτό μας παρακινεί να αναρωτηθούμε: ποιο είναι το νόημα αυτής της αρχαίας τελετής, και τι σημαίνει γενικά η ευλογία και ο εξαγιασμός, αφού η ευλογία των καρπών κατά τη Μεταμόρφωση είναι μόνο μία από τις πολλές άλλες τέτοιες τελετές. Αν ανοίξουμε το λειτουργικό βιβλίο όπου είναι συγκεντρωμένες όλες αυτές οι τελετές, το επονομαζόμενο “Μεγάλο Ευχολόγιο”, θα βρούμε εκεί ειδικές τελετές όπως ο καθαγιασμός καινούριου σπιτιού, αγρού, κήπου, πηγαδιού. Είναι ως εάν η Εκκλησία να απευθύνεται σε ολόκληρο τον κόσμο, ως εάν το δεξί χέρι του Θεού που ευλογεί, να απλώνεται πάνω σε όλα τα πράγματα, μέσα απ’ όλες αυτές τις τελετές ευλογίας και εξαγιασμού. Γιατί από αμνημονεύτων χρόνων οι άνθρωποι ένιωσαν την ανάγκη για εξαγιασμό;
Θα πρέπει αμέσως να
πούμε πως οι υποστηρικτές της αντιθρησκευτικής προπαγάνδας θεωρούν ανεπιφύλακτα
όλες αυτές τις τελετές ως προλήψεις, και, κατά τη γνώμη τους, αποτελούν όλο το
περιεχόμενο της θρησκείας. Ισχυρίζονται πως οι προλήψεις είναι καρπός του
φόβου: ο άνθρωπος φοβάται μήπως δηλητηριαστεί, φοβάται μήπως έχει κακή σοδιά,
φοβάται μήπως καεί το σπίτι του, φοβάται τους άλλους. Η θρησκεία προμηθεύει την
απελευθέρωση από το φόβο: ράντισε τα φρούτα ή τον κήπο ή το σπίτι με αγιασμό
και ο Θεός θα προστατέψει εσένα κι εκείνα. «Έτσι όπως βλέπετε, τα πάντα είναι
χονδροειδής άγνοια, πρόληψη και …απάτη». Ωστόσο, παρουσιάζοντας κατ’ αυτόν τον
τρόπο το θέμα, η άθεη προπαγάνδα δεν αναφέρει καμία από τις ευχές και το τυπικό
που περιλαμβάνεται σ’ αυτές τις υποτιθέμενες προλήψεις. Προσπαθούν έτσι να
εμφανίσουν τους ιερείς, τον κλήρο, ως μια ομάδα από απατεώνες που
εκμεταλλεύονται τον φόβο και την άγνοια, χρησιμοποιώντας ακατανόητα μαγικά
ξόρκια. Αν κάποιος όμως ακούσει προσεκτικά αυτές τις ευχές και δει από κοντά
αυτές τις τελετές, αν μόνο για μια φορά στη ζωή του βιώσει τη χαρά που
προέρχεται από την ευλογία της λαμπρής και ηλιόλουστης Μεταμόρφωσης, τότε
γίνεται σαφές πως η απάτη δεν προέρχεται από την Εκκλησία, αλλά από την
κακόβουλη αθεϊστική προπαγάνδα. Είναι ακριβώς αυτή η προπαγάνδα, και όχι η ευχή
της Εκκλησίας, που διαπερνάται από φόβο, δυσπιστία, και ανάγκη να αρνηθεί οτιδήποτε
το ανώτερό της, το καθαρότερο και βαθύτερο από τη δική της απλουστευτική, γήινη
και υλιστική θεώρηση του κόσμου και της ζωής. Επειδή αυτό που βλέπουμε, ακούμε
και ζούμε πάνω απ’ όλα σ’ αυτές τις τελετές και τις ευχές είναι η χαρά
και η ευχαριστία. Αν ήταν παρών ο φόβος, δεν θα μπορούσε να υπάρξει χαρά
και ευχαριστία· και αντίστροφα, αν είναι παρούσα η χαρά, δεν μπορεί να υπάρξει
φόβος. Ο φόβος παράγει μιζέρια και δυσπιστία, και δεν υπάρχει
τίποτε απ’ αυτά στο φως της Μεταμορφώσεως. Ποια όμως είναι η πηγή αυτής της
χαράς και της ευχαριστίας;
Tην ημέρα της
Μεταμορφώσεως φέρνουμε στην Εκκλησία μήλα, αχλάδια, σταφύλια, λαχανικά, και
ξαφνικά η ίδια η Εκκλησία μεταμορφώνεται σ’ ένα μυστικό κήπο, σ’ αυτόν
τον ευλογημένο παράδεισο απ’ όπου ξεκίνησε η ζωή του ανθρώπου και η
συνάντησή του με τον Θεό. Όπως δε ακριβώς αυτός ο πρώτος άνθρωπος αγαλλίασε
και ευχαρίστησε τον Θεό καθώς άνοιξε τα μάτια του για πρώτη φορά και είδε τον
κόσμο, όπου τα πάντα, με το λόγο του Θεού, ήταν «καλά λίαν», έτσι και σ’ αυτή
την τελετή του αγιασμού βλέπουμε τον κόσμο σαν να ήταν η πρώτη φορά, ως
αντανάκλαση της σοφίας και της αγάπης του Θεού, και ευφραινόμαστε, και
ευχαριστούμε. Μέσα δε από αυτή τη χαρά και την ευχαριστία η ζωή μας
καθαίρεται, ανακαινίζεται και αναγεννάται. Όχι, δεν αρνούμαστε τον υλικό
κόσμο, όπως ψευδώς ισχυρίζεται η αθεϊστική προπαγάνδα, ούτε τον απορρίπτουμε·
αντίθετα, τον ευλογούμε και τον αγιάζουμε, επειδή σ’ αυτόν βλέπουμε και
αισθανόμαστε με χαρά και ευχαριστία το δώρο του Θεού. «Οὐρανός καὶ γῆ πλήρεις τῆς δόξης Αὐτοῦ», ψάλλουμε στην εκκλησία. Η σημασία του αγιασμού είναι πως μέσω αυτού η δόξα αυτή ξεχύνεται στην αποκοιμισμένη συνείδησή μας, ανοίγει τα μάτια μας. και η ίδια η ζωή γίνεται δοξολογία, χαρά και ευχαριστία.
Τι γίνεται όμως με το κακό, με ρωτούν οι άνθρωποι. Τι γίνεται με τον πόνο
και το θάνατο; Σ’ αυτό απαντούμε: αν γεμίσουμε μ’ αυτό το φως «μέχρι τα
μπούνια», αν δεχθούμε με γνησιότητα αυτόν τον εξαγιασμό και αυτή την ευλογία,
και τα φέρουμε μέσα μας, τότε εμείς οι ίδιοι γινόμαστε ο χώρος όπου
αρχίζει η νίκη πάνω στο κακό. Και ο θάνατος θα καταποθεί από αυτή τη νίκη.
επειδή ζούμε σ’ έναν κόσμο που έζησε ο Χριστός και συνεχίζει να είναι
παρών εις τον αιώνα. Αν δε στον καθένα και στο καθετί σ’ αυτόν τον κόσμο
διακρίνουμε Αυτόν, αγαπούμε Αυτόν, προσφερόμαστε σ’ Αυτόν· αν σ’ όλα βλέπουμε
το φως της παρουσίας Του, της αγάπης και της νίκης Του, τότε τίποτε δεν
μπορεί να μας χωρίσει απ’ Αυτόν.
π. Αλέξανδρος Σμέμαν, Εορτολόγιο – Ετήσιος εκκλησιαστικός κύκλος,
Ακρίτας, Αθήνα 2005