Σέ κάθε θρησκεία η λατρεία προσδιορίζει τις σχέσεις ανάμεσα στον άνθρωπο και τον Θεό. Ο άνθρωπος που πιστεύει, αισθάνεται πηγαία την ανάγκη να λατρεύει τον Θεό και να προσεύχεται σ' Αυτόν. Όσο μάλιστα πιο δυνατή είναι η πίστη, τόσο πιο μεγάλη είναι και π ανάγκη για προσευχή. Εξάλλου η πίστη ενός ανθρώπου υποστηρίζεται και ενισχύεται από την πίστη των άλλων. Σ' αυτό έγκειται η σημασία της λειτουργίας και της κοινής λατρείας του Θεού. Της λατρείας που, σύμφωνα με τη βιβλική αντίληψη, έχει έντονο κοινοτικό χαρακτήρα. Αποτελεί τη στάση και την προσφορά του πιστεύοντος λαού προς τον ζώντα και αληθινό Θεό που αποκαλύπτεται μέσα στο χρόνο και την ιστορία.
Στη λατρεία, την προσκύνηση και την κοινή προσευχή προς τον Θεό, αναφέρεται και ο θαυμαστός διάλογος του Κυρίου με τη Σαμαρείτιδα γυναίκα, την κατοπινή αγία και ισαπόστολο Φωτεινή.
Στην είσοδο της μεγάλης πύλης της Σαμάρειας την Συχάρ ή την εξελληνισμένη Νεάπολη, υπήρχε η περίφημη πηγή του Ιακώβ .Η πηγή Ιακώβ εθεωρείτο τόπος ιερός γιατί εκεί έγινε από τον Θεό η συμφιλίωση των φυλών του Ισραήλ. Ακριβώς σ' αυτή την πηγή γίνεται και η συνάντηση του Ιησού Χριστού με τη Σαμαρείτιδα γυναίκα, σημείο μιας νέας συμφιλίωσης, λαών, εθνών και θρησκειών. Στη σχετική διήγηση για την Σαμαρείτιδα γυναίκα, ο ευαγγελιστής Ιωάννης την περιγράφει ως μία γυναίκα μειωμένης ηθικής εκτίμησης, αφού πέντε άνδρες είχε ως τη στιγμή που συνάντησε τον Ιησού και ο τελευταίος που ζούσε μαζί της δεν ήταν και αυτός νόμιμος σύζυγος. Στο Ευαγγέλιο παρουσιάζεται, έτσι, ως «τύπος» του πεπτωκότα κόσμου. Αυτή είναι η μια πλευρά.
Οι ηθικοί κανόνες ήταν πολύ ισχυροί για τον Ιουδαϊσμό. Η πορνεία και η μοιχεία καταδικάζονταν πολύ αυστηρά από τον Νόμο και γι' αυτό δεν επιτρεπόταν στους πιστούς καμιά επαφή με τον κόσμο των αμαρτωλών.
Η άλλη πλευρά είναι ότι η Σαμαρείτιδα εκπροσωπεί τον αλλόφυλο και αλλοεθνή κόσμο που κατά κανόνα ήταν και αλλόθρησκος, δηλαδή ένας κόσμος ειδωλολατρικός.
Ο Ιησούς διαβαίνοντας δια μέσου της Σαμάρειας αποκαθιστά την ενότητα της δημιουργίας και φέρνει τούς λαούς και τα έθνη σε συμφιλίωση, ανεξάρτητα από την έννοια της διάκρισης του έθνους, της φυλής και της θρησκείας. Το εθνικό και θρησκευτικό φράγμα γκρεμίζεται και τα πριν διεστώτα ενοποιούνται. Έχουμε μια υπέρβαση όλων των διαφορετικών μορφών της ιστορίας και της ζωής. Ο Ιησούς δεν είναι ένας ζηλωτής Ραββί και θρησκευτικός διδάσκαλος που συμβάλλει σ' αυτή την διαιρετότητα και στον διχασμό του κόσμου. Με το κήρυγμα του και το έργο του είναι ο κήρυκας της αγάπης και της συμφιλίωσης όλων. Ο Ιησούς διαλέγεται με όλους. Στο πρόσωπο της Σαμαρείτιδας διαλέγεται και με τον πεπτωκότα και αμαρτωλό κόσμο και αυτόν τον απερριμένο τον σώζει τελικά.
Αυτή η αμαρτωλή γυναίκα, που εμφανίζεται μπροστά στον Ιησού και προσπαθεί να αντλήσει νερό από το πηγάδι σαν μια απαίδευτη και αγράμματη υπηρέτρια, μας εκπλήσσει με τα ενδιαφέροντά της και το περιεχόμενο των ερωτήσεων της.
Ο Ιησούς παίρνοντας αφορμή από το ερώτημα που του έθεσε η Σαμαρείτιδα για τον ενδεδειγμένο τόπο λατρείας του Θεού, θα προσδιορίσει με ελάχιστες λέξεις την ουσία τής λατρείας και τα θεμελιώδη εκείνα γνωρίσματα της, πού την καθιστούν ευάρεστη μπροστά στον Θεό.
Έτσι κλείνει το κεφάλαιο της αρχαίας λατρείας και στη ζωή των ανθρώπων εισάγεται μια καινούργια, λατρεία πνευματική και αληθινή. «Έρχεται ώρα και νυν εστίν, ότε οι αληθινοί ηροσκυνηταί
προσκυνήσουσι τω Πατρι εν πνεύματι
και αληθείσ».
Ο Κύριας θα αποκαλύψει ότι χριστιανική λατρεία είναι κοινωνία και ένωση του ανθρώπου με τον Θεό «εν προσώπω Ιησού Χριστού». Είναι το ξεχείλισμα της αγάπης και της ευγνωμοσύνης μας. Ο αίνος των χειλέων και η δοξολογία τής καρδιάς μας. Η εναπόθεση της υπάρξεώς μας στα χέρια του Θεού- στην πρόνοια, την αγάπη και την πατρική φροντίδα Του.
Κέντρο τής χριστιανικής λατρείας είναι π προσφορά της θυσίας του Χριστού για τη σωτηρία μας «υπέρ της του κόσμου ζωής και σωτηρίας». Με τη θυσία του Χριστού τερματίζεται η αρχαία λατρεία του Ισραήλ, που ήταν προορισμένη να εκφράσει και να διασώσει την ταπεινή και ελπιδοφόρα προσδοκία της σωτηρίας. Η σωτηρία, χάρη στη θυσία που ο Ιησούς Χριστός προσέφερε πάνω στο θυσιαστήριο του σταυρού, είναι πλέον πραγματικότητα. Και ο άνθρωπος μπορεί να λάβει τους καρπούς αυτής της Θυσίας μετέχοντας στη θεία Ευχαριστία.
Μέσα στο χρόνο, στο παρόν, πραγματοποιείται η κοινωνία μας με τον Θεό, η οποία μας προετοιμάζει για την αιώνια και πλήρη κοινωνία του ουρανού. Η ευχαριστιακή κοινωνία, το κέντρο της νέας λατρείας και η δίοδος για τη νέα ζωή, είναι η «εικών» και το «σημείον» της ουράνιας κοινωνίας και το μέσο για την επίτευξή της.
Λατρεύω τον Θεό «εν πνεύματι» σημαίνει του αφιερώνω την ύπαρξή μου, τη σκέψη μου, την καρδιά μου, τη θέληση μου. Προσηλώνομαι και ανταποκρίνομαι ολόθυμα στην αγάπη Του. Αναδεικνύω την ύπαρξή μου θυσιαστήριο και ναό συνεχούς δοξολογίας του θεϊκού μεγαλείου Του. Επιδιώκω συνεχώς να επαναλαμβάνω μυστικά μέσα στην καρδιά μου την κραυγή του αγαπητού Υιού Του «αββά ο πατήρ». Πνευματική λατρεία είναι εκείνη που δεν εξαρτάται και δεν περιορίζεται σε εξωτερικές ενέργειες και τύπους μόνο, αλλά αναβλύζει από την ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου. Προσφέρεται «δια
της ψυχής και της
του νου καθαρότητος», όπως ερμηνεύει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Η τυπολατρία που χαρακτηρίζει, συνήθως τους εκ συνηθείας θρησκευτικούς ανθρώπους, δεν είναι ούτε αληθινή ούτε πνευματική, άρα δεν έχει πνευματικά αποτελέσματα.
Το δεύτερο γνώρισμα της νέας λατρείας που επεσήμανε στη Σαμαρείτιδα ο Κύριος είναι το «εν αλήθεια». Προσκύνηση και λατρεία του Πατρός αληθινή. Λατρεία αληθινή σημαίνει πραγματική λατρεία. Η δυνατότητα να λατρεύουμε αληθινά οι άνθρωποι τον Θεό μας εξασφαλίστηκε με την ενανθρώπηση και τη θυσία του Χριστού. Μας γνωστοποίησε το σχέδιο της σωτηρίας μας. Προσέφερε αυτή τη σωτηρία με τη σταυρική θυσία και την ένδοξη Ανάσταση Του Έτσι ο ένδοξος Χριστός είναι μυστηριωδώς παρών ανάμεσα μας. Μας παρέχει τη δυνατότητα να κοινωνούμε το σώμα και το αίμα Του και να γινόμαστε με τη συμμετοχή μας αυτή όλοι ένα και μόνο σώμα, που δοξάζει τον Πατέρα «εν
Χριστώ» δια του Αγίου Πνεύματος.
Για τούς χριστιανούς που έχουν τη δυνατότητα να λατρεύουν αληθινά τον θεό, σημειώνει ο Απόστολος Παύλος: «Ημείς έσμεν η περιτομή, οι Πνεύματι
Θεού λατρεύοντες και καυχώμενοι εν Χριστώ
Ιησού».
Η διαπίστωση ότι «εν πνεύματι και αλήθεια δει προσκυνείν» τον Θεό μας αφυπνίζει και μας υπενθυμίζει ότι ο τρόπος που λατρεύουμε τον Θεό δεν μπορεί να έχει σχέση με την ψεύτικη ικανοποίηση της συνειδήσεώς μας, με την επιφανειακή τήρηση του γράμματος, με τον ποσοτικό υπολογισμό των πράξεων μας, με την ωφελιμιστική σκέψη της αμοιβής. Δεν μπορεί να έχει σχέση με την τυποποίηση της στάσεως μας απέναντι στον Θεό μέσα σε καθιερωμένες και ξηρές λέξεις ή εκφράσεις, χωρίς τη βίωση του περιεχομένου τους.
Το «εν πνεύματι και αληθεία» σημαίνει ζωή εν Χριστώ και ζωή εν Αγίω Πνεύματι. Με άλλα λόγια δηλώνει συμμετοχή στη ζωή της Εκκλησίας· μιας Εκκλησίας που αποτελεί ζωντανό σώμα Χριστού και όχι οργανισμό νεκρού γράμματος. Είναι μεγάλος ο κίνδυνος εγκλωβισμού στο ψέμα του νεκρού θρησκευτικού τύπου. Το πνεύμα της αλήθειας μας οδηγεί σε μια υγιή θρησκευτικότητα, μακριά από τη συνειδητή ή ασυνείδητη ικανοποίηση ενός «δικού μας» κοσμικού πνεύματος, που μπορεί να βρίσκεται σε φρικτή πλάνη.
Αδέλφια μου, ο Θεός και όλη η αλήθεια περί Θεού δεν είναι μια ανακάλυψη του ανθρώπου, αλλά αποκάλυψη του Ίδιου του Θεού σ' εκείνους που είναι άξιοι της αποκαλύψεως!
Αυτό το βλέπουμε καθαρά στην Αγία Γραφή και στους βίους των αγίων οι οποίοι είναι «επιστολή Χριστού». Ο Θεός αποκαλυπτόμενος στον άνθρωπο του χαρίζει την γνώση και αυτή η γνώση του Θεού συνεπάγεται την σωτηρία του ανθρώπου. Ό Κύριος είπε στους Ιουδαίους, ότι «εάν μη πιστεύσητε ότι εγώ ειμί, αποθανείσθε εν ταις αμαρτίαις υμών». Δηλαδή η παρουσία του Χριστού ως «εγώ ειμί» είναι η πραγματική ζωή για τον άνθρωπο, ενώ η άγνοια του Θεού συνιστά τον θάνατο του ανθρώπου.
Στην Σαμαρείτιδα ο Κύριος απεκάλυψε τον Εαυτό Του και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την σωτηρία της.
Στην συζήτηση πού είχε ο Χριστός με την γυναίκα στην πηγή του Ιακώβ απεκάλυψε τον τρόπο της αληθινής λατρείας του Θεού.
Ο Χριστός δίνει στη Σαμαρείτιδα το Άγιο Πνεύμα, που είναι πνεύμα σωτήριο, πνεύμα ανεξάντλητης ζωής, πνεύμα δυνάμεως, πνεύμα γνώσεως, πνεύμα καθάρσεως, πνεύμα ανεξάντλητης ζωής, πνεύμα αγάπης. Όποιος δεχθεί αυτό το Πνεύμα γίνεται πνευματοφόρος. Όποιος δεχθεί το Πνεύμα στη ζωή του, οδηγείται και στη σωστή λατρεία του Θεού.
Αδέλφια μου, οι δύο λέξεις «πνεύμα» και «αλήθεια», που χρησιμοποίησε ο Κύριος μας, μας οδηγούν στην πιο υψηλή διατύπωση περί του Θεού και περί του τρόπου λατρείας του. Το Άγιο Πνεύμα είναι το δώρο του Θεού που προσφέρεται δια του Χριστού στην ανθρωπότητα. Η αλήθεια από την άλλη πλευρά, δεν είναι κατάκτηση νοητικής δυνάμεως του ανθρώπου, αλλά αποκάλυψη Θεού. Η αλήθεια δεν είναι μια ιδέα, αλλά πρόσωπο. Είναι μια ζωή, πού θυσιάζεται για να ζωοποιήσει τον άνθρωπο. Και αυτό το πρόσωπο είναι ο Αναστημένος Χριστός, που συνάντησε η Σαμαρείτιδα.
Αδέλφια μου, η παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα σ' έναν απνευμάτιοτο κόσμο είναι σήμερα μια επιτακτική ανάγκη και ένα διαχρονικό ζητούμενο.
Της Κατερίνας Τσακίρη.